Kỹ năng tư duy phản biện và phân tích là nghệ thuật lập luận, tổng hợp và đánh giá vấn đề. Đây là kỹ năng được đề cao trong môi trường văn phòng, trường học cũng như cuộc sống hằng ngày.
Người có tư duy phản biện thường có cái nhìn bao quát, chính xác nhất về mọi tính huống. Tuy nhiên không phải ai sinh ra cũng sở hữu kỹ năng này, nó được hình thành sau một khoảng thời gian dài trau dồi và rèn luyện. Kỹ năng tư duy phản biện và phân tích là gì, tại sao ta cần rèn luyện kỹ năng này? Work Smart sẽ giải đáp mọi thắc mắc của bạn ngay sau đây!
1. Tư duy phản biện và phân tích là gì?
Theo Báo cáo Tương lai Việc làm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), tư duy phản biện và phân tích đứng đầu danh sách các kỹ năng mà nhà tuyển dụng tin rằng sẽ phát triển nổi bật trong 5 năm tới. WEF cũng định nghĩa kỹ năng tư duy phản biện và phân tích dựa trên 2 năng lực: tư duy phản biện và giám sát. Cụ thể tư duy phản biện là sử dụng suy luận logic và phân tích vấn đề để xác định điểm mạnh và điểm yếu của các giải pháp, kết luận hoặc đưa ra giải pháp thay thế. Giám sát là khả năng đánh giá hiệu quả làm việc của bản thân, cá nhân hoặc tổ chức khi thực hiện một kế hoạch nào đó.
Vậy kỹ năng tư duy phản biện và phân tích là gì? Tư duy phản biện chính là khả năng giải quyết vấn đề một cách nhất quán và chính xác, bằng cách nhìn khách quan và hình dung ra những giải pháp mà những người có tư duy bình thường không nghĩ ra. Đó là một quá trình tư duy biện chứng, tổng hợp các mối liên hệ để xác minh tính chính xác của vấn đề.
Người có kỹ năng tư duy phản biện và phân tích không vội đồng ý với các ý tưởng mà họ còn xem xét tính khả thi của giải pháp đó vào thực tế. Không phải dựa vào trực giác, họ tư duy một cách có hệ thống, logic trước khi tiến hành và quyết định giải quyết bất cứ vấn đề nào.
Những người thành công đều là người có kỹ năng tư duy phản biện và phân tích tốt, bởi họ có thể nhìn xa và phán đoán sự kiện trong tương lai. Trong Báo cáo Năng lực Cạnh tranh Toàn cầu, WEF xem việc cải thiện tư duy phản biện như một yếu tố để đánh giá mức độ sẵn sàng của người lao động khi chào đón các công việc mới trong năm 2030.
2. Tầm quan trọng của kỹ năng tư duy phản biện và phân tích
Tại sao kỹ năng tư duy phản biện và phân tích lại được xếp vào một trong 10 kỹ năng cần thiết cho năm 2025? Dưới đây là một vài lý do!
Tư duy phản biện là một kỹ năng tư duy tổng hợp theo miền
Khả năng suy nghĩ rõ ràng và logic là điều cần thiết mà chúng ta cần có. Nếu bạn làm việc trong lĩnh vực giáo dục, nghiên cứu, tài chính, quản lý hoặc nghề luật, thì tư duy phản biện lại càng quan trọng hơn bao giờ hết. Khả năng suy nghĩ và giải quyết vấn đề được xem là một “tài sản” quý giá hỗ trợ ta không chỉ trong công việc mà còn trong đời sống.
Tư duy phản biện quan trọng trong nền kinh tế tri thức mới
Nền kinh tế tri thức toàn cầu được thúc đẩy bởi thông tin và công nghệ. Đòi hỏi người lao động phải có khả năng đối phó với những thay đổi một cách nhanh chóng và hiệu quả. Tư duy phản biện tốt thúc đẩy các kỹ năng mềm khác, giúp ta giữ vững vị trí trong môi trường làm việc thay đổi liên tục.
Tư duy phản biện nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và trình bày
Suy nghĩ rõ ràng và có hệ thống có thể cải thiện cách chúng ta thể hiện ý tưởng của mình. Khi học cách phân tích cấu trúc logic của văn bản, tư duy phản biện cũng cải thiện khả năng hiểu. Người sở hữu kỹ năng tư duy phản biện và phân tích có khả năng thuyết trình lưu loát, ràng mạch và tạo được sự thuyết phục với người đối diện.
Tư duy phản biện thúc đẩy sự sáng tạo
Bằng cách rèn luyện tư duy phản biện, chúng ta không chỉ cho phép mình giải quyết vấn đề mà còn đưa ra những ý tưởng mới và sáng tạo để thực hiện điều đó. Tư duy phản biện cho phép chúng ta phân tích những ý tưởng này và điều chỉnh chúng cho sao phù hợp nhất với thực tiễn.
Chìa khóa để thành công trong sự nghiệp
Tư duy phản biện là "nền móng" giúp ta đạt được nhiều thành công trong sự nghiệp. Không chỉ đối với các nhà khoa học, mà các luật sư, bác sĩ, phóng viên, kỹ sư, kế toán và nhà phân tích đều phải sử dụng tư duy phản biện để hoàn thành công việc.
Trên thực tế, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, tư duy phản biện là một trong những kỹ năng cần có nhất trong lực lượng lao động, vì nó giúp kỹ năng phân tích thông tin, tư duy, giải quyết vấn đề bằng các giải pháp sáng tạo và lập kế hoạch một cách có hệ thống.
3. 4 Giai đoạn để hình thành tư duy phản biện và phân tích
Matt Plummer, người sáng lập công ty huấn luyện trực tuyến Zarvana, đã nói: “Đã đến lúc bác bỏ quan điểm cho rằng tư duy phản biện là một năng khiếu bẩm sinh không thể phát triển hoặc một kỹ năng chỉ học được qua kinh nghiệm. Để hình thành kỹ năng tư duy phản biện và phân tích cần trải qua 4 giai đoạn sau:
Giai đoạn thứ nhất - Phân tích
Kỹ năng phân tích vấn đề để ta tìm ra nguyên nhân khách quan, điểm bất hợp lý và mâu thuẫn đang tồn tại mà người khác không thấy được. Bạn có thể bắt đầu việc cải thiện kỹ năng phân tích bằng cách đặt câu hỏi: “Tại sao nó lại như thế này…”, “Nếu….như” để có thể hiểu và xây dựng một hệ thống dữ liệu đầy đủ về vấn đề mình cần giải quyết.
Giai đoạn thứ hai - Suy luận
Giai đoạn thứ hai để cải thiện tư duy phản biện là tổng hợp, cụ thể ta sắp xếp thông tin và tìm ra điều quan trọng của vấn đề. Suy luận cũng đồng nghĩa với việc ta sẽ đưa ra những giả thuyết tạm thời để đánh giá và xem xét mức độ khả thi của đề tài. Quá trình này đòi hỏi ta phải trả lời được những câu hỏi đã được đặt ra ở giai đoạn một.
Giai đoạn thứ ba - Kết luận
Tiếp theo, ta sẽ dùng khả tư duy, phân tích và tổng hợp của bản thân để đưa ra kết luận liệu giải pháp đó có khả khi không. Giai đoạn thứ ba chính là kết quả của quá trình tư duy của 2 giai đoạn nêu trên. Để đưa ra quyết định chính xác nhất, bạn phải xem xét cẩn thận và đứng ở nhiều góc độ của vấn đề để đánh giá và lựa chọn.
Giai đoạn thứ 4 - Đánh giá
Giai đoạn thứ tư trong việc cải thiện tư duy phản biện và phân tích mà nhiều nhiều người thường bỏ qua chính là việc đánh giá kết quả của giải pháp. Khi áp dụng vào thực tế, giải pháp đó đã làm giải quyết được vấn đề gì, đâu là điểm bất hợp lý cần giải quyết,... Mỗi lần đánh giá, ta có thể học hỏi thêm nhiều điều, rút ra bài học kinh nghiệm cho những lần sau.
Kỹ năng tư duy phản biện và phân tích là năng lực mà người lao động cần trang bị trong thời đại mới. Ngay từ bây giờ bạn hãy rèn luyện và nâng cao kỹ năng tư duy phản biện và phân tích mỗi ngày để xây dựng một chỗ đứng vững chắc trong xã hội. Đừng quên theo dõi Work Smart để biết thêm nhiều kỹ năng bổ ích khác nhé!
Sưu tầm & Tổng hợp
Comments